Akrep Kent: Sokmalar %155 Arttı, Şehirler Neden Akreplerin Yeni Yuvası Oldu?

Brezilya şehirlerinde endişe verici bir gelişme yaşanıyor: Akreplerin yaşam alanları giderek kentlere kayarken, akrep sokması vakalarında son on yılda %155 gibi şok edici bir artış kaydedildi. Bilim insanları, hızlı ve plansız kentleşmenin yanı sıra iklim değişikliğinin de bu tehlikeli canlıların şehirlerde daha fazla görülmesine ve insanlarla daha sık karşılaşmasına neden olduğu uyarısında bulunuyor. Bu durum, Brezilya ve benzer iklim ile kentleşme sorunlarına sahip diğer Latin Amerika ülkeleri için önemli bir halk sağlığı krizine işaret ediyor. Peki, akrepler neden şehirleri "ele geçiriyor" ve bu artan tehdide karşı ne gibi önlemler alınabilir?

Rakamlarla Akrep Tehlikesi: Brezilya'da Korkutan Artış

Frontiers in Public Health dergisinde yayınlanan yeni bir araştırma, Brezilya'daki akrep sokmalarının ulaştığı boyutu gözler önüne seriyor:

2014 ile 2023 yılları arasında ülkede 1,1 milyondan fazla akrep sokması bildirildi. Bu, on yıllık dönemde %155'lik bir artış anlamına geliyor.

Sadece 2024 yılına ait geçici verilere göre, yaklaşık 200.000 sokma ve 133 ölüm kaydedildi. Araştırmacılar, 2025 ile 2033 arasında 2 milyon yeni vaka daha öngörüyor.

Uzmanlar, birçok vakanın evde tedavi edilmesi veya hiç bildirilmemesi nedeniyle, sorunun gerçek boyutunun resmi istatistiklerin çok üzerinde olabileceğini belirtiyor.

Neden Şehirler Akreplerin Yeni Gözdesi Oldu? Hızlı Kentleşme ve İdeal Koşullar

Araştırmacılar, akrep popülasyonunun şehirlerde artmasının temel nedenlerini şöyle açıklıyor:

• Plansız Kentleşme ve Habitat Kaybı: Hızlı ve plansız şehir büyümesi, akreplerin doğal yaşam alanlarını yok ediyor veya bu alanlara tecavüz ediyor. Ancak aynı zamanda şehirler, akreplerin gelişmesi için yeni ve ideal ortamlar da sunuyor.

• Şehirlerin Sunduğu "Konfor": Baş araştırmacı Manuela Berto Pucca, "Şehirler istemeden de olsa akreplerin ihtiyaç duyduğu her şeyi sunuyor: bol miktarda barınak (duvarlarda, giderlerde, molozlarda ve inşaat artıklarında), sürekli sıcaklık ve hamamböcekleri ve diğer kentsel omurgasızlar şeklinde güvenilir bir yiyecek kaynağı," diyor.

• Kanalizasyonlar: Akrep Cenneti: Özellikle yıl boyunca sıcak ve nemli olan, neredeyse hiç doğal avcının bulunmadığı ve bol miktarda hamamböceği barındıran kanalizasyonlar, akrepler için mükemmel üreme ve yaşam alanları haline geliyor.

• Dayanıklılıkları: Bazı akrep türleri yiyecek olmadan 400 güne kadar hayatta kalabiliyor ve çiftleşmeden üreyebiliyor (partenogenez), bu da onları yok etmeyi oldukça zorlaştırıyor.

İklim Değişikliğinin Rolü: Sıcaklık ve Yağışların Etkisi

İklim değişikliği de akreplerin şehirlerdeki yayılımını ve aktivitesini etkileyen önemli bir faktör:

• Sıcak ve Nemli Ortamlara Uyum: Daha sıcak yazlar, yoğun yağış dönemleri ve ardından gelen kuraklıklar, akreplerin sıcak ve nemli kentsel ortamlara daha iyi uyum sağlamasına yardımcı oluyor.

• Yaşam Alanlarının Genişlemesi: Önceki araştırmalar, daha sıcak ve nemli bir iklimin etkisiyle akreplerin yaşam alanlarının kentsel bölgelere doğru genişleme potansiyelini göstermişti.

Akrep Sokmasının Tehlikeleri ve Kimler Risk Altında?

Bildirilen sokmaların yaklaşık %0,1'i ölümle sonuçlanıyor. Ancak bu oran, özellikle çocuklar ve yaşlılar gibi daha savunmasız gruplar için daha yüksek olabilir.

• En Savunmasız Gruplar: Çocuklar, küçük bedenleri nedeniyle zehre karşı daha hassastır ve tek bir sokma bile ölümcül olabilir. Yaşlılar ve bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler de yüksek risk grubundadır.

• Semptomlar: Sağlıklı yetişkinler genellikle tamamen iyileşse de, birkaç gün boyunca şiddetli ağrı ve rahatsızlık çekebilirler. Yaygın semptomlar arasında sokulan bölgede ağrı, yanma, şişme, kızarıklık, karıncalanma, mide bulantısı ve kusma bulunur.

• Panzehir ve Tedavi: Brezilya sağlık sistemi akrep sokmalarına karşı ücretsiz tedavi sağlıyor ve bazı hastanelerde panzehir bulunuyor. Uzmanlar, sokulma durumunda semptomların kötüleşmesini beklemeden derhal en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmasını öneriyor.

Sadece Brezilya Değil, Diğer Ülkeler de Risk Altında

Araştırmacılar, Brezilya'nın yanı sıra Paraguay, Bolivya, Meksika, Guyana ve Venezuela gibi diğer Latin Amerika ülkelerinin de son yıllarda akrep sokması vakalarında endişe verici bir artış yaşadığını ve bunun önemli bir halk sağlığı krizine dönüştüğünü belirtiyor. Avrupa'da da 35'ten fazla yerel akrep türü olduğuna inanılıyor, ancak bu popülasyonlar hakkında kapsamlı bir araştırma bulunmuyor.

Önlem Almak Şart: Akrep Sokmalarından Korunma Yolları

Uzmanlar, akrep sokmalarından korunmak için alınabilecek basit ama etkili önlemler olduğunu vurguluyor:

• Yaşam Alanlarını Temiz Tutun: Akrepler dağınık, nemli ve karanlık ortamları sever. Ev ve çevresini temiz ve düzenli tutun.

• Çatlakları Kapatın, Giderlere Sineklik Takın: Duvarlardaki ve zeminlerdeki çatlakları onarın. Giderlere sineklik veya kapak takarak akreplerin içeri girmesini engelleyin.

• Eşyalarınızı Kontrol Edin: Kullanmadan önce ayakkabılarınızı, havlularınızı, giysilerinizi ve yatak örtülerinizi silkeleyerek kontrol edin.

• Moloz ve Odun Yığınlarından Uzak Durun: Bahçedeki moloz, odun veya taş yığınları akrepler için ideal saklanma yerleridir. Bu alanları temizleyin veya dikkatli olun.

Brezilya'da yaşanan akrep sokması vakalarındaki dramatik artış, plansız kentleşmenin ve iklim değişikliğinin beklenmedik ve tehlikeli sonuçlarını bir kez daha gözler önüne seriyor. Akrepler "düşmanımız" olmasa da, yaşam alanlarımızın kesişmesi nedeniyle artan bir halk sağlığı tehdidi oluşturuyorlar. Bu sorunla başa çıkmak için hem bireysel önlemler almak hem de daha sürdürülebilir kentleşme ve atık yönetimi politikaları geliştirmek büyük önem taşıyor. Unutmayın, farkındalık ve basit önlemler hayat kurtarabilir.