İklim Değişikliği Kan Arzını Tehdit Ediyor: Daha Az Bağışçı, Daha Fazla İhtiyaç!

Küresel ısınmanın etkileri sadece buzulların erimesi veya deniz seviyesinin yükselmesiyle sınırlı değil. Yeni bir araştırma, iklim değişikliğinin hayat kurtaran kan nakli sistemleri üzerinde de ciddi bir tehdit oluşturduğunu ortaya koyuyor.

Avustralya Kızılhaç Kan Hizmeti (Red Cross Lifeblood) ve Sunshine Coast Üniversitesi (UniSC) tarafından yürütülen çalışma, artan sıcaklıkların tetiklediği kan yoluyla bulaşan hastalıklar ve aşırı hava olayları nedeniyle hem kan bağışçısı sayısının azalabileceğini hem de kana olan ihtiyacın artabileceğini gösteriyor. Bu durum, küresel kan arzı ve talebi dengesini bozarak milyonlarca hastanın hayatını riske atabilir.

İklim Kaynaklı Hastalıklar Kan Bağışını Nasıl Etkiliyor?

İklim değişikliği, özellikle vektör (taşıyıcı) kaynaklı hastalıkların yayılımını kolaylaştırıyor ve bu durum kan bağışını doğrudan etkiliyor:

• Sivrisinek Kaynaklı Hastalıklar: Artan sıcaklıklar ve değişen yağış düzenleri, sivrisineklerin üremesi ve yayılması için daha uygun koşullar yaratıyor. Dang Humması, Batı Nil Virüsü ve Sıtma gibi sivrisineklerle bulaşan hastalıkların görüldüğü coğrafyalar genişliyor. Örneğin, Dang Humması vakaları Avrupa'da daha sık görülmeye başlandı.

• Bağışçı Kısıtlamaları: Bu tür hastalıkların yaygınlaştığı bölgelerde yaşayan veya bu bölgelere seyahat eden kişilerin kan bağışı yapması, hastalığın kan yoluyla bulaşmasını önlemek amacıyla geçici veya kalıcı olarak kısıtlanabilir. Bu durum, potansiyel bağışçı havuzunu daraltır.

Aşırı Hava Olaylarının Doğrudan Etkisi: Bağışçı Sağlığı ve Lojistik Zorluklar

İklim değişikliği sadece hastalıklar yoluyla değil, doğrudan etkilerle de kan bağışını sekteye uğratıyor:

• Bağışçı Sağlığı Üzerindeki Etkiler: Aşırı sıcaklıklar, soğuk hava dalgaları ve diğer iklimsel dalgalanmalar, potansiyel bağışçıların sağlığını etkileyebilir. Bu durumlar hemoglobin konsantrasyonunu, kırmızı kan hücresi sayısını ve kan basıncını değiştirerek kişiyi kan bağışı için uygunsuz hale getirebilir. Dehidrasyon gibi sıcaklığa bağlı sağlık sorunları da bağışı engelleyebilir.

• Doğal Afetler ve Lojistik: Kasırgalar, seller, orman yangınları gibi aşırı hava olayları, kan bağışı merkezlerine ulaşımı engelleyebilir, insanların hareket kabiliyetini kısıtlayabilir ve kan toplama etkinliklerini iptal edebilir. Ayrıca, bu afetler kanın depolanması, güvenliği ve taşınması gibi kritik lojistik süreçleri de sekteye uğratır (kanın raf ömrü kısadır).

• Psikolojik Etki: "İklim kaygısı" veya doğal afetlerin yarattığı psikolojik sıkıntı da insanların kan bağışı yapma motivasyonunu veya uygunluğunu etkileyebilir.

Artan Kan Talebi: İklim Değişikliği Sağlık Sorunlarını Nasıl Tetikliyor?

Arz azalırken, iklim değişikliğinin tetiklediği veya kötüleştirdiği sağlık sorunları nedeniyle kana olan talep artabilir:

• Doğal Afet Kurbanları: Aşırı hava olayları sonucu yaralanan insanlar acil kan nakline ihtiyaç duyabilir.

• Hastalıkların Yayılması: İklim değişikliğiyle ilişkili hastalıkların (örneğin, bazı enfeksiyonlar, sıcaklığa bağlı kardiyovasküler sorunlar) artması, daha fazla transfüzyon ihtiyacı doğurabilir.

• Kronik Hastalıklar: Gebelik komplikasyonları, kalp-damar hastalıkları ve orak hücre hastalığı gibi durumlar iklim değişikliğinden olumsuz etkilenebilir ve bu hastaların kan ihtiyacı artabilir.

Ne Yapılabilir? Kan Arzını Güvence Altına Almak İçin Stratejiler

The Lancet Planetary Health dergisinde yayınlanan çalışma, bu zorluklara karşı bazı çözüm önerileri sunuyor:

• Esnek ve Mobil Kan Merkezleri: Afet durumlarında veya ulaşımın zorlaştığı bölgelerde hizmet verebilecek mobil kan toplama birimleri önem kazanıyor.

• Hücre Kurtarma (Ototransfüzyon): Belirli ameliyatlarda hastanın kendi kanının toplanıp tekrar kendisine verilmesi yöntemi yaygınlaştırılabilir.

• Uluslararası İşbirliği: Kan stoklarının paylaşımı ve afet durumlarında destek için ülkeler arası işbirliği güçlendirilmelidir.

• Bağışçı Havuzunu Genişletme: Özellikle artan göç hareketleri nedeniyle, farklı etnik kökenlerden daha fazla kan bağışçısına ulaşmak ve genel bağışçı sayısını artırmak kritik önem taşıyor. Çeşitli kan gruplarına olan ihtiyacı karşılamak için bu çeşitlilik şart.

İklim değişikliği, sağlık sistemlerimizin temel taşlarından biri olan kan arzı ve talebi üzerinde ciddi bir baskı oluşturma potansiyeline sahip. Artan hastalıklar, aşırı hava olayları ve bunlara bağlı sağlık sorunları, bu hassas dengeyi bozabilir.

Gelecekte kan ihtiyacını güvenli bir şekilde karşılayabilmek için proaktif adımlar atmak, bağışçı havuzunu çeşitlendirmek, lojistik sistemleri güçlendirmek ve uluslararası işbirliğini artırmak zorundayız. Kan bağışının önemi, iklim değişikliğiyle birlikte daha da kritik hale geliyor.