Shell’in Temyiz Zaferi: Büyük Kirleticiler Sorumluluktan Kaçıyor mu?

İklim değişikliği, gezegenimizin geleceğini tehdit eden en büyük sorunlardan biri olarak karşımıza çıkarken, enerji sektöründeki dev şirketlerin sorumlulukları da giderek daha fazla tartışılıyor. Geçtiğimiz günlerde Shell, 2021'deki çığır açıcı bir mahkeme kararını bozdurdu. Bu karar, fosil yakıt şirketi olarak Shell'in emisyonlarını %45 oranında azaltmasını gerektiriyordu. Hollanda’da verilen bu karar, dünya genelinde benzer şirketlere karşı açılabilecek davalar için emsal teşkil ediyordu. Ancak, Shell'in itirazı sonrasında temyiz mahkemesi, belirli bir yasal hedefin dayatılmasının uygun olmadığına hükmetti.

Kararın Arkasında Ne Var?

Shell'e karşı 2021'de verilen karar, Friends of the Earth'ün Hollanda kolu Milieudefensie ve 17.000'den fazla davacı tarafından başlatılan dava sonucunda alınmıştı. Bu karar, Paris İklim Anlaşması'nın hedeflerine ulaşmak amacıyla şirketin emisyonlarını ciddi oranda azaltmasını zorunlu kılıyordu. Shell'in 2030'a kadar emisyonlarını %45 azaltması, dünyanın herhangi bir yerinde bir şirkete yönelik bu ölçekte ilk kez alınan bir karar olarak dikkat çekti.

Ancak Shell, emisyon azaltma gibi sorumlulukların politikacılara ait olduğunu, bireysel bir şirkete bu tarz yükümlülükler dayatmanın adil olmadığını öne sürerek temyize başvurdu. Shell’in itirazı sonrasında temyiz mahkemesi, bu tür sorumlulukların siyasi tercihlerle çözümlenmesi gerektiğini belirtti. Mahkeme, Shell gibi şirketlerin insan haklarını koruma yükümlülüğüne sahip olduğunu kabul etse de belirli bir indirim zorunluluğunun pratik bir çözüm olup olmadığını sorguladı.

Shell ve Sorumluluk Tartışmaları

Shell'in CEO'su Wael Sawan, kararın Hollanda ve Shell için doğru olduğunu belirtti ve emisyonları azaltmaya yönelik çalışmalarda iyi bir ilerleme kaydettiklerini ifade etti. Şirket, operasyon kaynaklı emisyonları azaltma planlarını sürdüreceğini duyursa da, çevreci gruplar Shell'in yeni fosil yakıt çıkarma projelerine devam etmesinin büyük bir çelişki oluşturduğunu savunuyor. Milieudefensie, Shell’in yenilenebilir enerji yatırımlarına rağmen yeni petrol ve gaz sahaları açma planlarının iklim değişikliği mücadelesiyle uyumlu olmadığını belirtiyor.

Mahkemelerin İklim Davalarına Yaklaşımı

Bu dava sürecinde, yalnızca Hollanda’da değil, Norveç ve Birleşik Krallık gibi ülkelerde de benzer çevre davaları gündeme geldi. Ocak 2024'te Norveç, Kuzey Denizi'nde geliştirilecek bazı petrol ve gaz sahalarının iklim üzerindeki olumsuz etkilerinin yeterince değerlendirilmeye alınmadığı gerekçesiyle projeleri durdurma kararı verdi. Bu karar, devletlerin enerji projeleriyle ilgili karar alırken iklim değişikliği üzerindeki etkileri göz önünde bulundurmaları gerektiğini ortaya koyuyor.

Şirketlere Yönelik Gelecekteki Dava Potansiyeli

Milieudefensie'nin araştırma başkanı Sjoukje van Oosterhout, bu karara rağmen gelecekte büyük kirletici şirketlere karşı yasal işlemler yapılması için hâlâ yer olduğuna inanıyor. Çevresel aktivist gruplar, Shell ve diğer büyük fosil yakıt şirketlerinin iklim değişikliğine katkılarını azaltmak adına daha fazla sorumluluk almasını bekliyor.

Bu tür davalar, büyük şirketlere karşı mücadelelerin yalnızca bir başlangıcı olabilir. Bu davaların sonuçları, çevreyi korumak isteyen toplulukların, devletlerin ve bireylerin bir araya gelerek iklim değişikliği ile mücadele etme yönündeki kararlılıklarını simgeliyor.