İndus Suları Krizi: İklim Değişikliği Hindistan ve Pakistan'ı Su Savaşına Mı Sürüklüyor?

Hindistan'ın, sınır ötesi terörizmi gerekçe göstererek Pakistan ile 1960 tarihli İndus Suları Antlaşması'nı askıya alması, bölgede tansiyonu bir kez daha yükseltti. Bu gelişme, sadece iki ülke arasındaki gerginliği değil, aynı zamanda iklim değişikliğinin Güney Asya'daki su kaynakları üzerindeki artan baskısını ve suyun stratejik bir silaha dönüşme potansiyelini de gözler önüne seriyor.

Himalayalar'dan beslenen ve milyonlarca insanın yaşam kaynağı olan devasa nehirler, artan güvensizlik, iklim stresi ve jeopolitik rekabet ortamında giderek daha fazla çatışma potansiyeli taşıyor.

İndus Suları Antlaşması Neden Önemli ve Askıya Alınması Ne Anlama Geliyor?

1960 yılında Dünya Bankası'nın arabuluculuğunda imzalanan İndus Suları Antlaşması, İndus Nehri ve kollarının sularının Hindistan ve Pakistan arasında paylaşımını düzenliyordu.

Antlaşma, iki ülke arasında yaşanan savaşlara rağmen ayakta kalmayı başarmış, bölgesel su diplomasisinin önemli bir örneği olarak kabul ediliyordu.

Antlaşmanın en değerli yönlerinden biri, su seviyeleri, nehir akışları ve baraj operasyonları gibi konularda düzenli veri paylaşımını zorunlu kılmasıydı. Bu veriler, Pakistan için sel ve kuraklık tahmini, sulama planlaması, hidroelektrik üretimi ve içme suyu yönetimi açısından hayati önem taşıyordu.

Hindistan'ın antlaşmayı askıya alması, bu veri akışının kesilmesi ve Pakistan'ın su yönetimi kapasitesinin ciddi şekilde etkilenmesi anlamına geliyor. Daha da önemlisi, bu durum bölgedeki diğer su paylaşım anlaşmaları için tehlikeli bir emsal teşkil edebilir ve su diplomasisine olan güveni sarsabilir.

Bölgesel Su Stresi: Sadece İndus Değil, Diğer Nehirler de Risk Altında

Güney Asya'daki su gerginliği sadece Hindistan ve Pakistan ile sınırlı değil:

• Bangladeş ve Hindistan: Ağustos 2024'te Bangladeş'te yaşanan yıkıcı seller, Hindistan'ın yukarı havzadaki bir barajdan uyarmadan fazla su bıraktığı iddialarını gündeme getirdi. Hindistan bu iddiaları reddetse de, olay iki ülke arasındaki mevcut su gerginliğini artırdı. Özellikle, Ganj Nehri sularının paylaşımını düzenleyen ve 2026'da sona erecek olan Ganj Su Antlaşması'nın geleceği belirsizliğini koruyor.

• Çin Faktörü: Çin'in Tibet'te, Hindistan'da Brahmaputra adını alan Yarlung Tsangpo nehri üzerinde dünyanın en büyük hidroelektrik santralini inşa etme planları, aşağı havzadaki Hindistan ve Bangladeş için ciddi ekolojik riskler ve su kontrolü endişeleri yaratıyor. Çin'in komşularıyla resmi su paylaşım anlaşmaları imzalamamış olması, bölgedeki su siyasetini daha da karmaşıklaştırıyor.

• Nepal ile Anlaşmazlıklar: Hindistan'ın Nepal ile olan Mahakali Antlaşması ve Kosi Nehri anlaşması gibi önemli su anlaşmaları da büyük ölçüde uygulanmamış durumda ve güvensizlik yaratıyor.

İklim Değişikliğinin Yakıcı Etkisi: Eriyen Buzullar, Düzensiz Musonlar

Bölgedeki su krizini derinleştiren en önemli faktörlerden biri de iklim değişikliği:

• Buzul Erimesi: Himalayalar, "Üçüncü Kutup" olarak adlandırılan devasa tatlı su rezervlerine ev sahipliği yapıyor. Ancak bölge, küresel ortalamadan daha hızlı ısınıyor. Eriyen buzullar kısa vadede nehir akışlarını artırsa da, uzun vadede İndus, Ganj ve Brahmaputra gibi birçok nehrin akışında yüzyılın sonuna kadar dramatik düşüşler yaşanabilir.

• Düzensiz Musonlar ve Aşırı Hava Olayları: İklim değişikliği, muson yağmurlarının zamanlamasını ve yoğunluğunu bozuyor, sel ve kuraklık gibi aşırı hava olaylarını sıklaştırıyor.

• Yeraltı Suyu Krizi: Sürdürülemez yeraltı suyu çekimi, Güney Asya'nın su rezervlerini çöküşün eşiğine getirmiş durumda, bu da hem gıda hem de su güvenliğini tehdit ediyor.

Dünyanın en büyük nehirlerinin çoğu Himalayalar'da veya Tibet Platosu'nda başlar. Kaynak:JudeMakesMaps

Su Diplomasisinin Geleceği: Eskimiş Anlaşmalar ve Yeniden Düşünme İhtiyacı

Mevcut su anlaşmalarının çoğu, 1960'larda, modern iklim biliminin ortaya çıkmasından önce müzakere edildi. Bu anlaşmalar, günümüzün iklimsel, hidrolojik ve jeopolitik gerçeklerini yansıtmaktan uzak:

Anlaşmalar genellikle mühendislik odaklı çerçevelere dayanıyor ve iklim değişkenliğinin karmaşık etkilerini ele almakta yetersiz kalıyor.

Anlaşmaların uygulanmaması veya tek taraflı olarak askıya alınması, bölgedeki ülkelere olan güveni zedeliyor.

Ganj Su Antlaşması'nın yaklaşan sona erme tarihi ve diğer havza anlaşmalarının müzakere edilmesi, Güney Asya'da su yönetimini yeniden düşünmek için kritik bir fırsat sunuyor.

Suyun Silahlaşması Tehlikesi ve Küresel Sonuçları

Suyun stratejik bir araç olarak kullanılması veya "silahlaştırılması", sadece bölgesel değil, küresel sonuçları olabilecek tehlikeli bir stratejidir. Hindistan'ın İndus Suları Antlaşması'nı zayıflatması, Çin gibi yukarı havza ülkelerine karşı kendi müzakere pozisyonunu da zayıflatabilir.

Güney Asya'daki su diplomasisinin çöküşü, çevresel felaketlere, insani krizlere ve jeopolitik istikrarsızlığa yol açarak küresel iklim güvenliğini de tehdit eder.

İklim değişikliğinin artan etkileri ve tekrarlayan felaketler karşısında, İndus Suları Antlaşması, Ganj Su Antlaşması gibi sınır aşan anlaşmaların güncellenmesi artık bir seçenek değil, acil bir zorunluluktur.

Güney Asya'da su üzerine artan gerginlikler, iklim değişikliğinin ne kadar karmaşık ve çok boyutlu bir tehdit olduğunu bir kez daha gösteriyor. İndus Suları Antlaşması'nın askıya alınması, bölgedeki su diplomasisinin kırılganlığını ve suyun bir çatışma unsuru olma potansiyelini ortaya koyuyor. Sürdürülebilir bir gelecek için, bölge ülkelerinin eskimiş anlaşmaları günümüz gerçeklerine göre yenilemesi, şeffaflığı artırması ve suyu bir rekabet aracı olarak değil, ortak bir kaynak olarak yönetmeyi öğrenmesi gerekiyor. Aksi takdirde, su savaşları senaryoları ürkütücü bir gerçeğe dönüşebilir.