İsviçre'de Buzul Felaketi: Blatten Köyü İklim Değişikliğinin Kurbanı mı Oldu?

Haftalardır köyün üzerinde bir ağırlık gibi duruyordu: dokuz milyon ton kaya, kadim bir buz tabakasının üzerinde tehlikeli bir şekilde bekliyordu. Kleines Nesthorn dağının zirvesinden kopan bir parça, moloz yığını halinde Blatten'in sessiz, boş sokaklarının üzerinde asılı kalmıştı; onu tutan tek şey ise eriyen bir buzuldu. Buz, baskı altında inliyordu.

Ve Çarşamba öğleden sonra, bir anda pes etti. Buz çatladı, sonra parçalandı. Tüm kütle aşağıdaki vadiye doğru indi ve 800 yıldan fazla bir süredir orada bulunan köyü yok etti.

"Blatten silindi. Silindi, yok edildi, yerle bir edildi," dedi köyün belediye başkanı Matthias Bellwald Cuma günü. "Sayısız kitapta, fotoğraf albümünde, belgede korunan anılar – her şey gitti. Kısacası, burası Blatten için sıfır noktası."

Geriye Sadece Çamur ve Enkaz Kaldı

Bir zamanlar köyün bulunduğu yamaçtan aşağı bakıldığında, hala çamurun arasından sivrilen birkaç evin çatısı görülebiliyor. Vadi, İsviçre'nin alışılmadık derecede uzun ve sıcak baharında yeşeren kır çiçekleriyle bezenmiş yemyeşil bir örtü. Ancak bu otlak şimdi, onlarca metre kalınlığında ve yaklaşık iki kilometre uzunluğunda devasa bir kahverengi-gri toprak, buz ve kaya kütlesiyle ikiye bölünmüş durumda. Çığ vadiye o kadar büyük bir güçle vurdu ki, bir küvetteki dalga gibi diğer tarafa kadar taştı.

Yetkililerin dağın stabilitesi konusunda endişelenmesinin ardından, yaklaşık 300 sakinin neredeyse tamamı bir hafta önce tahliye edilmişti. Bölgede kaldığına inanılan 64 yaşındaki bir adam ise kayıp. Blatten halkı komşu köylerde barınırken, hayatta kalmanın minnettarlığı, evlerin, işyerlerinin ve tarihin muazzam kaybının getirdiği kederle karışıyor. Bellwald, "İnsanlar şu anda üzerlerinde taşıdıkları dışında her şeylerini kaybettiler," dedi. "Evler, köprüler, gayrimenkuller – artık yoklar."

İklim Değişikliğinin Artan Tehdidi: Eriyen Buzullar ve Çöken Dağlar

Blatten'i vuran buzul heyelanının ölçeği, İsviçre Alpleri'nde neredeyse eşi benzeri görülmemiş bir durum. Ancak buzullar ve permafrost (sürekli donmuş toprak) tüm dünyada eriyor ve istikrarsızlaşıyor. Bu erimeyle birlikte, bir zamanlar donmuş halde katı olan arazi çöküyor ve batıyor. Bazı buzul gölleri taşıyor ve milyonlarca yıldır var olan buz nehirleri çatlıyor, küçülüyor ve enkazla doluyor. Bu karma toprak ve buz yapılarının hızla ısınan bir dünyada nasıl davranacağı ise öngörülemiyor. Çökenler, yollarına çıkan her şeyi yok ederek devasa su, kaya ve buz dalgaları gönderebilir.

Dağ sistemlerinin sismik izlenmesi konusunda uzmanlaşmış bir bilgisayar mühendisi ve Blatten'i çevreleyen yamaçları iyi tanıyan bir dağcı olan Jan Beutel, "Gördüğünüz şey tüm dünyada oluyor," diyor. Çarşamba günü çalışırken arka planda canlı bir yayın açık tutarak Birch buzulunun çatlaklarını ve gürültülerini dinliyordu. Gürültü arttıkça, çöküşü gerçek zamanlı olarak izledi. "Birdenbire, ekranın üst yarısında piksellerin patladığını gördüm. Sadece hayranlık içindeydim," dedi. Etki, bir bombanın patlamasına benziyordu. Toz bulutu merceği kapattığında, kaya düşmesinin boyutunu tahmin etmek için sismik verilere baktı ve bunun 3.1 büyüklüğünde bir deprem olarak kaydedildiğini, İsviçre Sismoloji Servisi tarafından şimdiye kadar kaydedilen en büyük kütle hareketlerinden biri olduğunu buldu.

Beutel, "Kesinlikle daha fazlası olacak. Altyapıya, geçim kaynaklarına, çıkarlara zarar gelecek," diyor. "Aynı şey tüm dağlık bölgelerde oluyor. Buzullaşmış alanlar geri çekiliyor. Yıllar geçtikçe kalıcı kar örtüsü azalıyor ve permafrost küresel ölçekte ısınıyor."

Blatten'e kısa bir mesafede bulunan Anniviers'de yaşayan Stéphane Genoud, Blatten felaketinin, yaşamı boyunca bu vadileri dönüştüren değişikliklerin yalnızca en sonuncusu ve en dramatik olanı olduğunu söylüyor. "Değişim çok hızlı," diyor. "Giderek daha az kar yağıyor, buzullar geri çekiliyor, kayayı sağlamlaştıran buz eriyor. Yüksek dağlarda artık erişilemeyen rotalar var."

Genoud, "Bütün bir köyün buz ve kayanın altında kaybolması kesinlikle normal değil," diyor. "Köyünüzün metrelerce molozun altında kaybolduğunu hayal edin. Köy yok. İki dakika içinde köy gitmiş oluyor." Ancak bu çöküşün, küresel ısınma hızlandıkça çok daha büyük bir parçalanmanın bir parçası olduğuna inanıyor. "Şimdi, iklim değişikliğiyle birlikte dağ aşağı iniyor," diyor. "Biz kömür madenindeki kanaryayız – etkisini doğrudan hissediyoruz."

Uzmanlar Şaşkın: "Bu Beklediğim Bir Şey Değildi"

Kariyerlerini buzulları ve geri çekilmelerini izleyerek geçirenler için bile bu ani, felaket niteliğindeki çöküşler şok edici. Melbourne'daki Monash Üniversitesi'nde bir buzulbilimci ve yer bilimleri profesörü olan Andrew Mackintosh, "Son yıllarda dünyanın farklı yerlerinde meydana gelen büyük ölçekli buzul çöküşleri ve kopmaları beni hayrete düşürdü," diyor. "Bu, özellikle tüm buzulların kopup aşağıdaki vadilere düştüğü durumlar başta olmak üzere, beklediğim bir şey değildi."

Çoğu zaman, aşağıda yaşayan insanlar Blatten'dekiler kadar şanslı olmuyor. 2002'de Rus Kafkas dağlarındaki Kolka-Karmadon buzulunun çökmesi sırasında 100 milyon metreküpten fazla buz ve kaya vadiye dökülmüş, 130 metre kalınlığında enkaz bırakmıştı. Nizhniy Karmadon köyünü tamamen yutmuş ve en az 120 kişinin ölümüne neden olmuştu. İtalya'da, 2022'de Marmolada buzulunun bir kısmının çökmesi sonucu 11 kişi hayatını kaybetti. Aynı yıl Kırgızistan'da bir grup İngiliz turist, Tanrı Dağları'ndaki bir buzulun çökmesi sonucu meydana gelen bir çığ altında kalmış ancak hayatta kalmıştı.

ABC News

Blatten'in Geleceği Belirsiz

İsviçre için – dağlarından kaynaklanan önemli doğal tehlikeleri yönetmeye alışkın bir ülke – Blatten'in yıkımı yeni bir tür felaketi temsil ediyor. İsviçre Cumhurbaşkanı Karin Keller-Sutter, Cuma öğleden sonra hasarı incelemek üzere yaptığı helikopter uçuşundan döndüğünde, manzaranın "kıyamet gibi" olduğunu söyledi. "Pratik olarak yerle bir olmuş. Her zaman heyelanlar olurdu. Ama onlarda bir şeyler kalırdı. Burada artık hiçbir şey görünmüyor."

Birch buzulunun çöküşünü kesin olarak iklim değişikliğine bağlamak henüz mümkün değil. Ancak Mackintosh'a göre, kesin atıf neredeyse anlamsız: iklim krizi zaten açıkça dağlık ortamları istikrarsızlaştırıyor ve tüm ekosistemleri dönüştürüyor. "Dağ permafrostunun – yüksek dağ zirvelerini kelimenin tam anlamıyla birbirine yapıştıran donmuş toprağın – erimesi, tüm dağ yamaçlarının kendi ağırlıkları altında çökebileceği istikrarsız durumlara yol açıyor," diyor Mackintosh.

Blatten'in tahliye edilen sakinlerinden henüz hiçbiri kasabalarının kaybı hakkında kamuoyuna konuşmadı. Belediye başkanı Bellwald, minik, sıkı sıkıya bağlı topluluğun yeniden inşa etmeyi umduğunu söylüyor – Blatten'siz bir vadi "düşünülemez" – ancak bunu nerede veya ne zaman yapabilecekleri belli değil. Şimdilik, var olan tek Blatten köyü görünmez, Bellwald'in dediği gibi, ayrılan insanların zihinlerinde tutuluyor. "Bunu çok dikkatli bir şekilde, bir anı olarak yanımızda taşıyoruz."