Biyolojik Tuzak: 60.000 Penguen Neden Açlıktan Öldü?

Afrika penguenleri, sakar yürüyüşleri ve sevimli görünümleriyle popüler kültürün en sevilen figürlerinden biridir. Ancak bu sempatik imaj, Güney Afrika kıyılarında yaşanan acı bir gerçekle tam bir tezat oluşturuyor. Yakın zamanda yayımlanan bir çalışma, sardalya stoklarındaki dramatik çöküşün, 60.000'den fazla pengueni nasıl açlıktan ölüme sürüklediğini gözler önüne seriyor. Bu trajedi o kadar büyük ki, 2024 itibarıyla Afrika penguenleri "kritik derecede tehlike altında" olarak sınıflandırıldı ve geriye 10.000'den az üreyen çift kaldı. Bu yazı, söz konusu ekolojik trajedinin ardında yatan, pek bilinmeyen ve düşündürücü dört gerçeği ortaya çıkarıyor.

Yıkımın Boyutu Hayal Edilenden Çok Daha Büyük

Felaketin ölçeği şok edici düzeyde. Araştırmaya göre, 2004 ve 2012 yılları arasında yalnızca Dassen ve Robben adalarındaki iki kilit üreme kolonisinde 60.000'den fazla penguen hayatını kaybetti. Bu rakam, söz konusu kolonilerdeki penguen popülasyonunun %95'inden fazlasının yok olması anlamına geliyor. Bu kayıp münferit bir olay da değil; türün genel popülasyonu son 30 yıl içinde yaklaşık %80 oranında azaldı. Bu sayılar, bir türün ne kadar kısa bir sürede yok olmanın eşiğine gelebileceğinin somut bir kanıtını sunuyor.

Penguenlerin ölümü, karmaşık bir biyolojik sürecin sonucudur. Bu canlılar, yalıtımlarını ve su geçirmezliklerini sağlayan tüylerini yenilemek için her yıl yaklaşık 21 gün süren bir "tüy dökme" dönemine girerler. Bu dönem boyunca karada kalmak ve avlanamadıkları için oruç tutmak zorundadırlar. Bu hayati oruç dönemine dayanabilmek için önceden bolca sardalya avlayıp vücutlarında yağ depolamaları gerekir. Ancak sardalya kıtlığı, penguenlerin bu hazırlığı yapmasını engelledi. Yeterli yağ rezervine sahip olmayan penguenler, bu zorunlu oruç sırasında hayatta kalamadı ve büyük olasılıkla denizde can verdi. Böylece, evrimin milyonlarca yılda mükemmelleştirdiği bu hayati yenilenme süreci, insan kaynaklı besin kıtlığı nedeniyle ölümcül bir tuzağa dönüşmüştür.

Exeter Üniversitesi'nden Dr. Richard Sherley, durumu şöyle özetliyor:

"Eğer tüy dökmeden önce veya hemen sonra yiyecek bulmak çok zorsa, orucu atlatmak için yeterli rezerve sahip olamazlar."

Sardalya popülasyonunun çöküşünün ardında ikili bir tehdit yatıyor. Bir yanda, iklim krizinin tetiklediği okyanus sıcaklığı ve tuzluluk oranlarındaki değişimler, sardalyaların üreme başarısını ciddi şekilde düşürdü. Diğer yanda ise, zaten azalmakta olan balık stoklarına rağmen bölgedeki ticari balıkçılık faaliyetlerinin yüksek seviyelerde devam etmesi sorunu daha da derinleştirdi. Bu iki faktör bir araya gelerek penguenlerin ana besin kaynağını neredeyse tamamen yok etti.

Çalışmanın analiz ettiği dönem 2012'de sona ermiş olsa da tehlike geçmiş değil. Konuyla ilgili çalışması olmayan ancak görüş bildiren Profesör Lorien Pichegru, "durumun zamanla iyileşmediği" konusunda uyarıda bulunuyor. Pichegru'ya göre bu olay, Güney Afrika'daki küçük balık stoklarının on yıllardır süren yanlış yönetiminin bir göstergesi. Bu krizin sadece Afrika penguenlerini değil, besin zincirinde bu balıklara bağımlı olan diğer tüm yerel türleri de tehdit ettiğini vurguluyor. Pichegru'nun "on yıllardır süren yanlış yönetim" olarak tanımladığı bu durum, azalan stoklara rağmen devam eden aşırı avcılığın kök nedenini oluşturmaktadır.

Bir Penguenin Hikayesinden Daha Fazlası

On binlerce penguenin kaderi; sardalyaların, iklimin ve insan faaliyetlerinin ne kadar iç içe geçtiğinin acı bir kanıtıdır. Penguenlerin en büyük altı üreme kolonisi etrafında gırgır balıkçılığının (purse-seine fishing) yasaklanması, yapay yuvalar inşa edilmesi ve kurtarılan yavruların elle beslenmesi gibi koruma çabaları umut verse de, asıl sorun besin zincirinin temelindeki çöküşte yatmaktadır. Bu trajik olay, bizi daha büyük bir soruyla baş başa bırakıyor: Bir türün sessiz çığlığı, tüm okyanus ekosisteminin geleceği hakkında bize ne anlatıyor?