Görünmez Tsunami: Vücudumuzdaki 3,600'den Fazla Kimyasal Sağlığımızı Nasıl Tehdit Ediyor?

Soluduğumuz hava, tükettiğimiz gıdalar ve içtiğimiz su... Gündelik hayatımızın temel unsurları, ne yazık ki sessiz ve görünmez bir tehlikeyle, sentetik kimyasallarla kirlenmiş durumda. Yeni bir rapor, bu toksik kimyasal kirliliğini "insanlığın en az takdir edilen tehdidi" olarak tanımlıyor ve bu kirliliğin kanser, obezite, demans, kısırlık ve DEHB gibi ciddi sağlık sorunlarıyla güçlü bir şekilde bağlantılı olduğu konusunda uyarıyor. Peki bu "görünmez tsunami" nedir ve gezegenimiz ile sağlığımız için ne anlama geliyor?

Deep Science Ventures ve Grantham Çevreyi Koruma Vakfı tarafından hazırlanan "Görünmez Tsunami" raporu, sekiz aylık kapsamlı bir araştırmanın ürünü. Rapor, bilimsel makalelerin analizi ve uzmanlarla yapılan görüşmeler sonucunda endişe verici bulgular ortaya koyuyor

Gıda ambalajları ve pestisitler (tarım ilaçları) gibi kaynaklardan gelen 3.600'den fazla sentetik kimyasalın dünya genelinde insan vücudunda bulunduğu tespit edildi. Bu kimyasallardan 80'inin ise özellikle tehlikeli olduğu düşünülüyor.

Perfloroalkil ve Polifloroalkil Maddeler (PFAS) olarak bilinen ve "sonsuz kimyasallar" olarak da adlandırılan bu maddeler, test edilen neredeyse herkeste bulundu. Avrupalı gençlerin %14'ünün kanındaki PFAS seviyeleri, ciddi sağlık riskleri oluşturacak kadar yüksek.

Pestisitlerin Bedeli: Kanser Riski Sigara ile Yarışabilir mi?

Raporun en şok edici bulgularından biri, pestisit kullanımı ile kanser arasındaki güçlü bağ.

• Kanser Bağlantısı: Pestisit kullanımı; lösemi, non-Hodgkin lenfoma, mesane, kolon ve karaciğer kanseri ile ilişkilendiriliyor.

• Doğum Öncesi Maruziyet: Doğum öncesi pestisit maruziyetinin, çocukluk çağı lösemisi ve lenfoma olasılığını %50'den fazla artırdığına dair kanıtlar bulunuyor.

• Sigara Benzetmesi: Rapor, pestisit kullanımının kanser oranları üzerindeki etkisinin potansiyel olarak sigaranınkiyle yarışabileceğini öne sürüyor.

Toksik kimyasalların zararları kanserle sınırlı değil. Rapor, bu kimyasalların küresel çapta sperm sayısındaki düşüşe katkıda bulunduğunu da gösteriyor. Örneğin, kanında belirli PFAS seviyeleri yüksek olan erkeklerin sperm sayısının, düşük seviyelere sahip olanlarınkinin yarısından daha az olduğu tespit edildi. Artan kanser oranları, azalan doğurganlık ve kronik hastalıklardaki artış karşısında, uzmanlar mevcut uluslararası kimyasal yönetim yaklaşımının "yetersiz" ve "yanlış anlaşıldığı" uyarısında bulunuyor.

Kirliliğin Kaynağı: Fosil Yakıtlardan Sofralarımıza

Peki bu kimyasallar nereden geliyor? Araştırmacılara göre, sanayi ekonomisi 100 milyondan fazla yeni kimyasal yaratmış durumda ve bunların 350.000'i şu anda ticari kullanımda. 1950'lerden bu yana üretim 50 kat arttı. Bu toksik kimyasalların büyük bir kısmı, fosil yakıtlardan çıkarılan karbon içeren bileşenler olan "fosil karbon ham maddelerinden" kaynaklanıyor.

Rapor, çevrede uzun süre kalan bir grup toksik kimyasal olan "kalıcı kimyasalların" üretiminin o kadar büyüdüğünü ve artık "güvenli bir gezegensel sınırın aşıldığını" belirtiyor. Örneğin, PFAS'lar "tüm gezegeni kirletmiş" durumda; yağmur suyu seviyeleri genellikle güvenli içme suyu limitlerini aşıyor ve bu kimyasallar neredeyse tüm popülasyonun kanında bulunuyor. Kalıcı olmayan kirlilik de aynı derecede yaygın. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) verileri, küresel nüfusun neredeyse tamamının (%99) kirletici seviyeleri yüksek olan ve DSÖ'nün kılavuz limitlerini aşan hava soluduğunu gösteriyor.

Ekolojik Yıkım: Biyoçeşitlilik de Tehdit Altında

Toksik kimyasallar sadece insan sağlığını değil, aynı zamanda ekolojik sistemleri de tehdit ediyor. Rapor, bu kimyasalların biyoçeşitliliği ve doğal ortamların hassas dengesini etkileyerek ekosistemlerde "gözle görülür ve yaygın" hasara neden olduğu konusunda uyarıyor.

Bu "görünmez tsunami" ile başa çıkmak için ne yapılabilir? Raporun arkasındaki ekip, küresel çapta daha koordineli bir eylem ve insanları ve gezegeni korumak için daha iyi standartlar getirilmesi çağrısında bulunuyor. Deep Science Ventures'tan Dr. Adam Tomassi-Russell, "Bu araştırma, insanlığın gıda, hava ve su yoluyla yaygın ve yeterince takdir edilmeyen bir kimyasal maruziyetiyle karşı karşıya olduğunu gösteriyor. Sorunun ölçeği yaygın görünüyor ve araştırma, bu sorunu çözmek için anlayışımızı, finansmanımızı ve inovasyon çabalarımızı temelden değiştirmemiz gerektiğini gösteriyor," diyor.

Toksik kimyasal kirliliği, görmezden gelemeyeceğimiz kadar büyük ve acil bir tehdittir. Pestisitlerin potansiyel olarak sigara kadar tehlikeli olabileceği bir dünyada, hem bireysel hem de küresel düzeyde harekete geçmek zorundayız. Daha bilinçli tüketim alışkanlıkları edinmek, organik ve yerel ürünleri tercih etmek, gıda ambalajlarını sorgulamak ve politika yapıcıları daha sıkı düzenlemeler yapmaya zorlamak, bu görünmez tsunamiye karşı atabileceğimiz adımlardan sadece birkaçı. Geleceğimiz, bu kimyasal kokteylden arınma yeteneğimize bağlı.