İklim Krizinde Sorumlu Bulundu: Petrol Devleri Ölümcül Sıcak Hava Dalgalarıyla İlk Kez Doğrudan İlişkilendirildi

Yaz aylarında dünyayı kavuran, binlerce insanın ölümüne yol açan ve ekosistemleri yok eden o "benzeri görülmemiş" sıcak hava dalgalarının arkasında kim var? Yeni ve çığır açıcı bir bilimsel analiz, bu sorunun cevabını artık net bir şekilde veriyor: Büyük petrol ve gaz şirketleri. Yapılan araştırma, ExxonMobil ve Saudi Aramco gibi fosil yakıt devlerinin karbon emisyonlarını, dünya genelinde yaşanan onlarca ölümcül sıcak hava dalgasıyla ilk kez doğrudan ve bilimsel olarak ilişkilendirdi. Bu bulgu, iklim adaleti mücadelesinde bir dönüm noktası olarak kabul ediliyor ve "kirleten öder" prensibinin hukuki olarak uygulanmasının önünü açabilir.

Noktalar Birleşiyor: Bilim, Sorumluyu Nasıl Tespit Etti?

Bilim insanları, "atıf bilimi" (attribution science) adı verilen bir yöntem kullanarak, günümüzün daha sıcak dünyasını, fosil yakıtların kitlesel olarak yakılmasından önceki dünyayla karşılaştırdı. Bu analizle, her bir "karbon devi" şirketin emisyonlarının küresel sıcaklıkları ne kadar artırdığı ve bu artışın belirli sıcak hava dalgalarının olasılığını ne kadar yükselttiği tek tek hesaplandı.

Araştırma, ExxonMobil veya Saudi Aramco gibi tek bir büyük şirketin emisyonlarının bile, tek başına, aksi takdirde neredeyse imkansız olacak 50'den fazla sıcak hava dalgasına neden olmaya yettiğini ortaya koydu.

İncelenen 213 büyük sıcak hava dalgasının, iklim krizi nedeniyle ortalama 200 kat daha olası hale geldiği tespit edildi. Örneğin, 2021'de ABD'nin Pasifik kuzeybatısını vuran ve yüzlerce ölüme yol açan sıcak hava dalgası, küresel ısınma olmasaydı neredeyse imkansızdı.

Bu çalışma, artık soyut bir "iklim değişikliği" kavramından değil, belirli şirketlerin belirli felaketlerden sorumlu olduğundan bahsedebileceğimiz anlamına geliyor.

"ExxonMobil Bunu Yaptı": Hukuki Mücadelede Yeni Bir Silah

Bu araştırma, iklim değişikliğinin yol açtığı zararlar için fosil yakıt şirketlerine karşı açılan davalarda bir "delil" niteliği taşıyor. "Kirletenleri Ödetin" (Make Polluters Pay) kampanyası sözcüsü Cassidy DiPaola, "Artık belirli sıcak hava dalgalarını işaret edip 'Suudi Aramco bunu yaptı. ExxonMobil bunu yaptı' diyebiliyoruz," diyor. Bu, şirket yönetim kurullarında alınan kararlar yüzünden ölen gerçek insanlardan, zarar gören gerçek mahsullerden ve acı çeken gerçek topluluklardan bahsettiğimiz anlamına geliyor.

Uluslararası Adalet Divanı'nın "iklim zararını önleyememenin tazminatla sonuçlanabileceği" yönündeki kararı ve Alman yüksek mahkemesinin "fosil yakıt şirketlerinin sorumlu tutulabileceği" emsali düşünüldüğünde, bu yeni bilimsel kanıt, mahkemelerin beklediği o kritik köprüyü kuruyor.

Sorumluluk Zinciri: Sadece Şirketler mi Suçlu?

Araştırmanın yazarları, tüketicilerin de petrol, gaz ve kömür kullandığını kabul etmekle birlikte, asıl sorumluluğun fosil yakıt şirketlerinde olduğunu vurguluyor. Çünkü bu şirketler, 1980'lerden beri ürünlerinin küresel ısınmaya yol açacağını bilmelerine rağmen, bu gerçeği gizlemek için dezenformasyon kampanyaları yürüttüler ve kârlarını korumak için iklim eylemlerini engellemeye yönelik lobi faaliyetlerinde bulundular.

Bu bilimsel çalışma, iklim krizinin sorumluluk haritasını yeniden çiziyor. Artık "hepimiz suçluyuz" gibi genel bir ifadenin arkasına saklanmak mümkün değil. Belirli şirketlerin eylemleri, belirli felaketlere yol açtı. Hukuki süreçler zorlu olsa da, bilimsel kanıtlar giderek daha da güçleniyor. Fatura vadesi geldi ve bu kirleticilerin, verdikleri zararın bedelini ödeme zamanı yaklaşıyor.