İklim Krizinin Gizli Tehdidi: Eriyen Buzullar Yanardağ Patlamalarını Tetikleyebilir

İklim krizinden bahsettiğimizde aklımıza genellikle yükselen deniz seviyeleri, aşırı sıcaklar ve kuraklık gelir. Ancak bilim insanları, gezegenimizin ısınmasının çok daha patlayıcı ve öngörülemeyen bir sonucuna dikkat çekiyor: Volkanik faaliyetlerde artış. Yeni bir çalışma, eriyen buzulların ve buz tabakalarının, yeraltındaki yanardağları "uyandırabileceğini" ve yıkıcı patlamaları tetikleyebileceğini öne sürüyor.

Eriyen Buzullar ve Magma Odaları: Tehlikeli Bir İlişki

Bu şaşırtıcı bağlantının ardındaki mekanizma aslında oldukça basit. Binlerce metre kalınlığındaki buzullar, yerkabuğuna muazzam bir basınç uygular. Bu basınç, yeraltındaki magma odalarını bir nevi kapak gibi baskılayarak patlamaları engeller. Ancak küresel ısınma nedeniyle bu buzulların erimesi, bu devasa ağırlığın ortadan kalkması anlamına gelir. Buzulların erimesiyle yeraltındaki magma odaları üzerindeki bu baskı azalır. Basıncın düşmesiyle, magmanın içindeki gazlar genişler ve bu durum, magmanın yüzeye doğru daha şiddetli ve patlayıcı bir şekilde yükselmesine neden olur. Bu olgu daha önce okyanus ortasındaki bir tektonik plaka sınırında yer alan İzlanda'da gözlemlenmişti. Ancak Şili'de yapılan yeni bir araştırma, bu tehlikenin sadece İzlanda gibi özel bölgelerle sınırlı olmadığını, kıtalar üzerinde de yaşanabileceğini gösteren ilk çalışmalardan biri oldu.

And Dağları'ndan Gelen Kanıtlar: Geçmiş Geleceğe Işık Tutuyor

Wisconsin-Madison Üniversitesi'nden Pablo Moreno-Yaeger liderliğindeki araştırma ekibi, And Dağları'ndaki Mocho-Choshuenco yanardağında detaylı incelemeler yaptı. Son buzul çağı sırasında 1.500 metre kalınlığındaki Patagonya buz tabakasıyla kaplı olan bölgedeki volkanik kayaların yaşını belirlemek için radyoizotop tarihlemesi kullandılar. Bulgular, kalın buz örtüsünün 26.000 ila 18.000 yıl önce patlamaları bastırdığını ve yeraltında büyük bir magma rezervuarının birikmesine neden olduğunu gösterdi. Buzlar erimeye başladıktan sonra ise basınç serbest kaldı ve yanardağ çok daha sık ve patlayıcı bir şekilde faaliyete geçti. Hatta patlamaların kimyasal bileşiminin değiştiği, magmanın daha yapışkan ve dolayısıyla daha patlayıcı hale geldiği tespit edildi.

Tehlikeli Bir Kısır Döngü Riski: Soğutmadan Isınmaya

Volkanik patlamaların iklim üzerinde çift yönlü bir etkisi vardır. Büyük patlamalar, atmosfere güneş ışığını yansıtan parçacıklar fırlatarak gezegeni geçici olarak soğutabilir. Ancak sürekli ve yaygın patlamalar, atmosfere karbondioksit ve metan gibi önemli sera gazları pompalar. Bu durum, gezegeni daha da ısıtarak potansiyel bir kısır döngü yaratabilir:Artan sıcaklıklar buzulları eritir.

• Eriyen buzullar daha fazla yanardağ patlamasına yol açar.

• Yanardağ patlamaları atmosfere daha fazla sera gazı salar.

• Artan sera gazları sıcaklıkları daha da artırır ve döngü yeniden başlar.

  
  

Küresel Risk Haritası: En Büyük Tehlike Antarktika'da

Araştırmacılar, volkanik patlamaların yeniden canlanması riskinin en yüksek olduğu bölgenin Batı Antarktika olduğunu belirtiyor. Kalın buz tabakasının altında en az 100 yanardağ bulunduğu tahmin ediliyor ve bu buz tabakasının önümüzdeki on yıllar ve yüzyıllarda erimesi kuvvetle muhtemel. Moreno-Yaeger, "Çalışmamız, bu olgunun sadece İzlanda ile sınırlı olmadığını, Antarktika'da da meydana gelebileceğini gösteriyor," diyor. Ayrıca Kuzey Amerika'nın bazı bölgeleri, Yeni Zelanda ve Rusya gibi diğer karasal bölgelerin de artık daha yakından incelenmesi gerektiğini vurguluyor.

Acil Eylem Çağrısı: Daha Fazla Araştırma ve Hazırlık Şart

Bilim insanları tarafından hazırlanan yakın tarihli bir derleme, iklim krizinin volkanik faaliyetleri nasıl etkilediği üzerine nispeten az çalışma yapıldığını ortaya koydu. Bu alanda daha fazla araştırmanın "kritik öneme sahip" olduğu belirtiliyor. Hem yanardağ patlamalarının neden olabileceği hasarlara daha iyi hazırlanmak hem de iklim krizini daha da şiddetlendirebilecek olası iklim-volkan geri bildirim döngülerini anlamak için acil adımlar atılması gerekiyor. Örneğin, daha aşırı yağışların da şiddetli patlayıcı püskürmeleri artırması bekleniyor. İklim krizinin bu gizli ve patlayıcı yüzüyle yüzleşmek, geleceğimizi korumak için hayati önem taşıyor.